Musurgiller veya Liman yunusugiller veya Muturlar (Phocoenidae; İngilizce: Porpoise), dişli balinalar alt takımından bir familya. Yunussular üst familyasının da üyesi olarak yunuslara akrabadırlar, ancak bir sıra özellikler onları yunusgillerden farklı kılar. En mühim farklılıkları kafa şekli ve dişlerinde bulunur. Türkiye denizlerinde yaşayan tek türü bayağı musurdur (Phocoena phocoena). Familyanın 6 türü 4 cinse bölünmekte.
Musurgillerin Bilimsel Sınıflandırması
Âlem: Animalia (Hayvanlar)
Şube: Chordata (Kordalılar)
Sınıf: Mammalia (Memeliler)
Takım: Cetacea (Balinalar)
Alt takım: Odontoceti (Dişli balinalar)
Üst familya: Delphinoidea (Yunussular)
Familya: Phocoenidae (Musurgiller)
Gray, 1825
 |
| Musur (Phocoena phocoena) |
Özellikleri
En fazla 2,5 metreye varan boyları ile gayet küçük balinalardır. Kaliforniya liman yunusu 1,5 metre boyu ile en küçükleridir. Musurgillerin vücudu ve kafası yuvarlağımsıdır ve yunusgillerde olan uzun bir gaga onlarda yoktur. 120 adet kürek şeklinde dişleri olur, ve üçgen şeklinde olan sırt yüzgeçleri sırtın daha gerisinde bulunur. Gerçek balina liman yunusunun hatta hiç sırt yüzgeci yoktur.
 |
| Yemeğe zıplayan bir musur |
Yayılım
Tüm 6 türe her okyanusta, çoğunlukla kıyı yakınlarında rastlanılabilir. Özellikle kuzey yarıkürenin denizlerinde yaşarlar. Altı türden sadece ikisi güney yarıkürede yaşamakta. Gerçek balina liman yunusu bazı ırmaklarda da, örneğin Yangtsekiang nehrinde yaşar. Türkiye sularında rastlanılan türü musur Karadeniz ve Ege denizinde yaşar.
Yaşam şekli
Musurgiller balık, kafadan bacaklılar ve yengeçler ile beslenirler. Sayıları çoğunlukla 10, ama bazı türlerde hatta yüzlerce bireye kadar varan gruplarda yaşarlar. Aralarında çeşitli tık ve ıslık sesleri ile anlaşırlar. Çok hızlı yüzebilirler - beyaz yanlı liman yunusu 55 km/h süratı ile en hızlı balinalardan biridir. Sudan dışarıya sıçramaları yunusgillerde olduğu kadar akrobatik değildir.
Sınıflandırma
- Cins Phocoena
- Bayağı musur (Phocoena phocoena)
- Körfez muturu (Phocoena sinus)
- Siyah liman yunusu (Phocoena spinipinnis)
- Gözlüklü liman yunusu (Phocoena dioptrica)
- Cins Neophocaena
- Sırt yüzgeçsiz liman yunusu (Neophocaena phocaenoides)
- Cins Phocoenoides
- Beyaz yanlı liman yunusu (Phocoenoides dalli)
İnsanlar ile musurgiller
Birçok ülkelerde eti için veya da balık yemi olarak avlanılmaktalar. Ayrıca sürekli balık ağlarına takılmaları da sayılarını azaltmakta. En büyük tehditte olan tür Kaliforniya liman yunusu, yoğun endüstrili, küçük bir bölgede yaşamakta. Balık ağlarına takılmaları pinger ile önlenebilir.
Musurgiller neredeyse hiç hayvanat bahçelerinde veya delfinaryumlarda tutulmazlar. Yunusgillerden farklı olarak o kadar tanınmış değillerdir ve bakımları o kadar kolay değildir.
Musurgiller ile ilgili Kitaplar
- Gerhard Schulze: Die Schweinswale: Familie Phocoenidae. Die Neue Brehm-Bücherei, Band 583. 2. Aufl. Westarp Wissenschaften, Magdeburg, 1996. ISBN 3-89432-379-5
