İyot monoklorür (İngilizce: Iodine monochloride) ICl formülü ile gösterilen bir interhalojen bileşiktir. Oda sıcaklığına yakın eriyen kırmızı-kahverengi renge sahip bir kimyasal bileşiktir. İyot ve klorun elektronegatifliği arasındaki fark nedeniyle, ICl oldukça kutupsaldır ve I+ kaynağı olarak davranır.
İyot monoklorür, denklemine göre halojenleri 1: 1 mol oranında birleştirerek basitçe üretilir.
- I2 + Cl2 → 2 ICl
Klor gazı iyot kristallerinden geçtiğinde, iyot monoklorürün kahverengi buharı gözlemlenir. Koyu kahverengi iyot monoklorür sıvısı toplanır. Aşırı klor, geri dönüşümlü bir reaksiyonda iyot monoklorürü iyot triklorüre dönüştürür:
- ICl + Cl2 ⇋ ICl3
Polimorflar
ICl iki polimorf içerir; 27.2 °C erime noktasına sahip siyah (geçen ışık ile kırmızı) iğneler olarak bulunan α-ICl, ve erime noktası 13.9 °C olan siyah (iletilen ışıkla kırmızı-kahverengi) trombositler olarak mevcut olan β-ICl.Her iki polimorfun kristal yapılarında, moleküller zik-zak zincirlerinde düzenlenir. β-ICl, P21/c uzay grubuyla monokliniktir.
Reaksiyonları ve kullanımları
İyot monoklorür HF ve HCl gibi asitlerde çözünür, ancak HCl ve HI oluşturmak üzere saf su ile reaksiyona girer:ICI + H2O → HCI + HI + ½ O2
ICl organik sentezde yararlı bir reaktiftir. Bazı aromatik iyodürlerin sentezinde bir elektrofilik iyot kaynağı olarak kullanılır. Aynı zamanda C-Si bağlarını da keser.
ICl ayrıca, kloro-iyodo alkanları vermek üzere alkenlerdeki çift bağa eklenecektir.
Bu tür reaksiyonlar sodyum azit varlığında gerçekleştirildiğinde, iyodo azit RCH(I) - CH(N3)R' elde edilir.
Wijs çözeltisi, yani asetik asit içinde çözülmüş iyot monoklorür, bir maddenin iyot değerini belirlemek için kullanılır.
Aynı zamanda, bir klorat ile reaksiyona girerek ve yan ürün olarak klor gazı serbest bırakarak saf iyodürler yapmak için de kullanılabilir.
IUPAC adı: İyot monoklorür
Sistematik ad: Kloroiyodan
Tanımlayıcılar
CAS numarası: 7790-99-0
EC numarası: 232-236-7
UN numarası: 1792
MeSH: Iodine-monochloride
SMILES:
InChI:
ChemSpider: 23042
Özellikler
Molekül formülü: ICl
Molekül kütlesi: 162.35 g/mol
Görünüm: kırmızımsı kahverengi
Yoğunluk: 3.10 g/cm3
Erime noktası: 27.2 ((α-form) - 13.9 °C (β-form))
Kaynama noktası: 97.4
Çözünürlük (su içinde): Hidrolize olur
Çözünürlük (): CS2 - asetik asit - piridin - alkol - eter, HClde çözünür
Tehlikeler
Ana tehlikeler: tahriş edici
Benzeyen bileşikler
Benzeyen: Klor monoflorür - Brom monoklorür - İyot monobromür
Belirtilmiş yerler dışında verilmiş olan veriler, Standart sıcaklık ve basınçtadır. (25 °C, 100 kPa)