iyot siyanür (Kimya Terimleri Sözlüğü (II) - 2007)
İngilizce: iodine cyanide
Formülü ICN, e.n. 147 °C olan , zehirli, acı aromalı, suda, eterde ve alkolde çözünen, renksiz iğneler şeklinde kristallere sahip ve hayvan postlarında koruyucu olarak kullanılan bir madde.
İngilizce: iodine cyanide
Formülü ICN, e.n. 147 °C olan , zehirli, acı aromalı, suda, eterde ve alkolde çözünen, renksiz iğneler şeklinde kristallere sahip ve hayvan postlarında koruyucu olarak kullanılan bir madde.
Siyanojen iyodür veya iyot siyanür (İngilizce: Cyanogen iodide veya iodine cyanide) (ICN), iyot ve siyanür grubundan oluşan bir psödohalojendir. Nispeten uçucu ve oldukça toksik bir inorganik bileşiktir. Hidrojen siyanür oluşturmak üzere suyla yavaşça reaksiyona giren beyaz kristaller halinde ortaya çıkar.
Sentezi
Siyanojen iyodür, I2 ve siyanürün birleştirilmesiyle elde edilir, en yaygın olarak sodyum siyanürün buz soğukluğunda su içerisinde birleştirilmesiyle hazırlanır. Ürün eter ile ekstre edilir.
- I2 + NaCN → NaI + ICN
Uygulamaları
Siyanojen iyodür, tahnitçilikte koruyucu olarak kullanılmıştır. Genel olarak, siyanojen iyodür, tüm alt yaşam formlarını yok etmek için kullanılır.
Tarihçe
Siyanojen iyodür ilk olarak 1824 yılında Fransız kimyager Georges-Simon Serullas (1774-1832) tarafından sentezlendi.
Siyanojen iyodür, 1930'lardan önce ticari olarak satılan iyottaki safsızlıklardan biri olarak kabul edildi.
Tehlikeleri
Siyanojen iyodür solunması veya yutulması halinde toksiktir ve cilt yoluyla emildiğinde veya yutulduğunda ölümcül olabilir. Siyanojen iyodür konvülsiyonlara, felce ve solunum yetmezliğinden ölüme neden olabilir. Güçlü bir tahriş edicidir ve temas halinde göz ve cilt yanmalarına neden olabilir. Eğer siyanojen iyodür tamamen ayrışmaya uğrayacak kadar ısıtılırsa toksik azot oksit, siyanür ve iyodür dumanı açığa çıkarabilir. Yangın, zehirli gazın salınmasına neden olabilir. Siyanojen iyodür asitler, bazlar, amonyak, alkoller ve ısıtmayla temas ettiğinde ayrışır. ICN, hidrojen siyanür üretmek için su veya karbon dioksit ile yavaş yavaş reaksiyona girer.
ABD Acil Durum Planlama ve Topluluk Bilme Hakkı Yasası'nın (42 USC 11002) 302. Maddesinde tanımlandığı üzere ABD'de son derece tehlikeli bir madde olarak sınıflandırılmıştır ve üreten, depolayan, veya önemli miktarlarda kullanan tesisler katı raporlama şartlarına tabidir.
Piridin içindeki çözeltiler
Piridin içindeki siyanojen iyodür çözeltileri elektrik akımını iletir. Piridin içindeki ICN'nin seyreltik çözeltileri ilk başta renksizdir, ancak durduktan sonra sırasıyla sarı, turuncu, kırmızı-kahverengi ve koyu kırmızı-kahverengi olur. Bu etki, iletkenlikteki bir değişimden kaynaklanır ve bu da bir elektrolit oluşumundan kaynaklanır. ICN'nin elektrik iletkenliği iyot-piridin çözeltileriyle karşılaştırıldığında, ICN'de elektrolit oluşumu çok daha yavaş ilerler. Sonuçlar, siyanitlerin, piridin içerisinde iyodürlerden çok daha zayıf tuzlar olduğunu doğrulamaktadır, ancak siyanojen iyodür çözeltileri piridin içinde çözülebilmektedir, ancak zamanla artan ve elektriksel iletkenliği olan çözeltiler vererek, maksimum değerler ortaya çıkmaktadır.