cıva

cıva hakkında bilgi nedir tdk sözlük anlamı ne?

isim, kimya, Farsça cīve

Atom numarası 80, atom ağırlığı 200,5, yoğunluğu 13,59 olan, donma noktası -38,8 °C olduğundan, normal sıcaklıkta sıvı olarak bulunan, gümüş renginde bir element (cıvanın simgesi Hg):
      "Kapıların birinden köpek havlamaları duyuluyor, diğerinden ise cıva kokan bir duman sızıyordu." - İhsan Oktay Anar

cıva (Kimya Terimleri Sözlüğü (II) - 2007)

İngilizce: mercury, quicksilver, Fransızca: mercure, Almanca: Quecksilber

Simgesi Hg, atom kütlesi 200,59 g, atom numarası 80, oda sıcaklığında gümüş görünümünde, ağır ve az uçucu olan, barometre, termometre, hidrometre, pirometre, floresans lamba, aynalar, amalgam yapımında ve diş hekimliğinde dolgu yapımında, zirai amaçlı kimyasal maddelerin hazırlanmasında kullanılan, sıvı gümüş olarak da bilinen sıvı bir element.

Cıva (Hg)

H Periyodik tablo He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba   Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra   Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og     La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu   Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr

Cıva (Farsça: جیوه- jive), cıvanın sembolü "Hg" ve atom numarası 80 olan kimyasal element. "Hg" sembolü, Latince'deki hydrargyrum (sulu/sıvı gümüş) sözcüğünden gelir. Cıva için İngilizcede ise iki sözcük kullanılır: "mercury" ve "quicksilver" (akıcı gümüş).

Cıva, hava, su ve toprakta birkaç şekilde bulunur. Bunlar, elementel cıva, inorganik ve organik cıva bileşikleri şeklindedir.

Cıvanın Özellikleri

Gümüş renkli, ağır bir metal olan cıva, oda sıcaklığında (25oC)sıvı halde bulunan 5 elementten (galyum, brom, sezyum, cıva ve fransiyum) birisidir. Cıva zehirli ve pahalı bir maddedir. İnhibitör (enzimlerin çalışmasına olumsuz etkide bulunur) olduğu için çok tehlikelidir.

Cıvanın simyadaki sembolü

Etimoloji

Farsça jive(جیوه), Orta Farsça zivag(زیوگ), menisi canli (zenda/زنده)

Cıvanın Kullanıldığı Alanlar

• Termometre (sıcaklık ölçer) ve barometre (basınç ölçen alet) gibi bilimsel aygıtlarda kullanılır. Ancak bu uygulamadan günümüzde vazgeçilmektedir.
• Cıva, platin ve demir hariç diğer metallerle "amalgam" adı verilen alaşımlar yapar. Gümüş, kalay, bakır, çinko ve cıva kullanılarak üretilen amalgam alaşımı dişleri doldurmakta kullanılır. Bu alaşım hazırlandığında elle şekil verilir bir durumdayken zamana bağlı olarak kısa zamanda sertleşmektedir.
• Kırmızı cıva "(2)" sülfür (HgS) vermilion adı altında kırmızı boya olarak kullanılır. Gemi teknelerinin su altındaki kısmı, bu boyayla boyanarak midye ve istiridyelerin tekneye yapışarak toplanmaları önlenir.
• Cıva buharlı lambalarda kullanılır. Cıva buharlı lambalar, beyaz parlak bir ışık verir. Cıva buharı çok zehirlidir. Koklamak tehlikelidir.
• Ayrıca, aynaların sırlanmasında, altın ve gümüş üretiminde, tıpta tedavi maddesi olarak cıvadan faydalanılır.
• Bazı elektrik devre anahtarlarının yapımında da cıva kullanılır.

Cıvanın canlılar üzerine etkileri

Cıva, doğada mevcut olan bir elementtir. İnsanlar cıvayı; yiyeceklerden, çevresel ve endüstriyel ortamlarda ve amalgam bileşiklerinden alırlar. Bazı mikroorganizmalar cıvayı daha zehirli bir hali olan metil cıvaya dönüştürür. Bu bileşik, çevrede en çok karşılaşılan organik cıva bileşiğidir ve besin zincirinde birikir.

Ayrıca birinci derece cıvaya maruz kalınan besin maddesi, metilcıva içeren balık etidir. Metil cıva, mikroorganizmalarla birlikte, besin zincirinin daha üst organizmalarında birikir.

Cıvanın buharını solumak, insanlarda gelişmekte olan sinir sistemlerine zarar verir. Çoğu insan çevrede dağılmış bulunan cıva nedeniyle, dokularında eser miktarda cıva taşır. Cıvaya maruz kalan insanın zarar görüp görmeyeceği birçok faktöre bağlı olmakla birlikte genelde zehirleyicidir.

Cıvanın atom yapısı

Temel özellikleri

Atom numarası: 80

Element serisi: Geçiş metalleri

Grup, periyot, blok: 12, 6, d

Atom ağırlığı: 200.59(2) g/mol

Elektron dizilimi: 4f¹⁴ 5d¹⁰ 6s²

Enerji seviyesi başına Elektronlar: 2, 8, 18, 32, 18, 2

CAS kayıt numarası: {{{CAS_kayıt_numarası}}}

Cıvanın Fiziksel Özellikleri

Maddenin hâli: Sıvı

Yoğunluk: 13.534 g/cm³

Sıvı hâldeki yoğunluğu: 13.534 g/cm³

Ergime noktası: 234.32 °K  -  -38.83 °C

Kaynama noktası: 629.88 °K  -  356.73 °C

Ergime ısısı: 2.29 kJ/mol

Buharlaşma ısısı: 59.11 kJ/mol

Isı kapasitesi: 27.983 J/(mol·K)

Cıvanın Atom özellikleri

Kristal yapısı: ?

Yükseltgenme seviyeleri: 4, 2, 1

Elektronegatifliği: 2.0 Pauling ölçeği

İyonlaşma enerjisi: 1. : 1007.1 kJ/mol  -  2. : 1810 kJ·mol/1  -  3. : 3300 kJ/mol

Atom yarıçapı: ? pm

Atom yarıçapı (hes.): ? pm

Kovalent yarıçapı: 132 pm

Van der Waals yarıçapı: 155 pm

Diğer özellikleri

Elektrik direnci: ? nΩ·m (20°C'de)

Isıl iletkenlik: ? W/(m·K)

Isıl genleşme: ? µm/(m·K) (25°C'de)

Ses hızı: ? m/s (?'de)

Mohs sertliği: ?

Vickers sertliği: ? MPa

Brinell sertliği: ? MPa

İçinde cıva bulunan amalgam diş dolgusu