üç sarmallı DNA

Üç iplikli DNA veya üç sarmallı DNA (İngilizce: Triple-stranded DNA), üç oligonükleotitin birbiri etrafına sarılarak üçlü sarmal oluşturduğu bir DNA yapısıdır. Bu yapıda ipliklerden biri, B-biçimli DNA ile Hoogsteen veya ters Hoogsteen hidrojen bağları kurar. Bu bağ, ikili sarmalın büyük oluğunda oluşur.

Örneğin, bir T nükleobazı, Watson-Crick baz eşleşmesi ile oluşmuş bir A-T baz çiftindeki A ile Hoogsteen hidrojen bağları kurarak bir AxT çifti oluşturur (x bir Hoogsteen baz çiftine karşılık gelir). N-3 pozisyonunda protonlaşmış bir sitozin (C+ olarak temsil edilir) bir G-C çiftindeki G ile bağ kurarak bir GxC+ çifti oluşturur. Bu Hoogsteen eşleşmeleri ile oluşan DNA üçlü sarmalları iki homopirimidin ve bir homopürin iplikten oluşur, homopirimdin olan üçüncü sarmal, homopürin olan iplikle aynı doğrultudadır. (Homopürin ve homopirimidin, sadece pürin veya pirimidinlerden oluşan DNA iplikleri demektir.)

Homopürin olan bir üçüncü iplik ayrıca homopürin-homopirimidin ikiliye ters Hoogsteen bağlarıyla da bağlanabilir. Bu yapıda olan üçlülerde, A bazı bir T-A çiftine, G'da bir C-G çiftine bağlanır. Üçüncü iplikteki bazlar ters dönmek zorunda oldukları için, homopürin olan üçüncü iplik, orijinal ikili sarmaldaki homopürin ipliğin tersi doğrultusundadır (yani antiparaleldir).

Üç iplikcikli DNA ilk defa 1957'de betimlenmiştir. O zaman E. coli rekombinaz enzimi RecA'nın bir reaksiyon ara ürünü olduğu görülmüştü. Üçlü DNA'nın bu süreçteki rolü bilinmemektedir.

DNA ikili sarmallarına bağlanarak üçlü yapılar oluşturacak oligonükleotitler kullanmanın laboratuvarda mutasyonlara ve rekombinmasyona neden olduğu, ayrıca transkripsiyonu engelleyebildiği bulunmuştur. Bu yöntemin biyoteknoloji ve tedavide kullanılması beklenmektedir.

DNA üçlü sarmalının şematik yapısı.

DNA üçlü sarmalında baz üçlüleri