osmiyum

osmiyum hakkında bilgi nedir tdk sözlük anlamı ne?

isim, kimya, (o'smiyum), Fransızca osmium

Atom numarası 76 olan, 5027 °C'de kaynayan, 3050 °C'de eriyen, mavi renkte, platin filizlerinde bulunan çok kırılgan bir element (Osmiyumun simgesi Os).


Osmiyum Kelimesinin Kökeni

Yeni Latince osmium "bir element" sözcüğünden alıntıdır. (İlk kullanımı: 1803 Smithson Tennant, İng. kimyacı.) Latince sözcük Eski Yunanca osmē οσμη  "pis koku" sözcüğünden türetilmiştir. Bu sözcük Hintavrupa Anadilinde yazılı örneği bulunmayan *od-yo- biçiminden evrilmiştir. Bu biçim Hintavrupa Anadilinde yazılı örneği bulunmayan *od- "pis kokmak" kökünden türetilmiştir.


Osmiyum Kelimesi için Tarihteki En Eski Kaynak

[c (1932) : Osmiyom ve emlahı]

Ek Açıklamalar: Osmiyum oksidinin zehirli kokusundan ötürü. Karş. Latince odor (pis koku).

Osmiyum (Os)

H Periyodik tablo He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba   Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra   Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og     La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu   Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr

Osmiyum, Osmiyumun sembolü Os, atom numarası 76, atom ağırlığı 190,23 akb, erime noktası 3045,0 °C, kaynama noktası 5027,0 °C olan bir geçiş metalidir. Oda sıcaklığında 22.59 g/cm³ ile bilinen en ağır yoğunluklu metaldir. Gümüşi renkte bulunur. Yunanca koku manasına gelen osmë 'den gelir. Tükenmez kalemlerin toplarında, bazı aletlerin millerinde ve flamanlarda kullanılır. Platin ile birlikte çıkar.


Osmiyumun Bulunması

1803'te Smithson Tenant tarafından bulunan bu metal, platin yataklarında çok zor bulunan, platin yatağının kalitesini belirleyen bir elementtir. Uysal ve ark. (2007, 2008) tarafından yayımlanan bilimsel çalışmalarda Türkiye'nin değişik bölgelerindeki kromitit cevherlerinin ortalama 80-100 ppb civarında osmiyum içeriğine sahip olduğu, toplam PGE (Os, Ir, Ru, Rh, Pt, Pd) içeriklerinin ise ortalama 250-300 ppb civarında olduğu ortaya konulmuştur.


Kullanım Alanları

Osmiyumun oksit bileşeninin zehirli olması nedeniyle nadiren kendi saf hâliyle kullanılır. Osmiyum metalinin en büyük kullanım alanı, diğer metallerle çok sert alaşımların oluşturulmasıdır. Bu alaşımlar, çeşitli aletlerde kullanılan millerin, fonograf iğnelerinin, dolmakalem uçlarının ve benzeri aletlerin yapımında kullanılır. Osmiyum tetraoksit, parmak izi tespitinde ve mikroskopla incelenmek üzere hazırlanan yağlı doku preparatlarının boyanmasında kullanılır. Kuvvetli bir oksidan olarak yağları tutar ve bu nedenle biyolojik zarların onarılmasını sağlar. Bununla birlikte osmiyum atomları elektron sıklığına sahiptir. Bu durum OsO4'ü farklı nitelikteki biyolojik malzemelerin TEM’de çalışılması için önemli bir boyama malzemesi yapar ve mikroskopta incelenmek üzere hazırlanan yağlı doku preparatlarının boyanmasında kullanılır. %90 platin ve %10’luk osmiyum alaşımı tıpta da cerrahi protezlerde kullanılmaktadır.

Klor gazı içinde kimyasal buğu taşınımı (CVT) yöntemiyle elde edilen Osmiyum kristali.

Osmiyumun 7 tane doğal olarak oluşan izotopu vardır. Bunlardan 5’i duraylı, diğer 2’si de çok uzun yarılanma ömrüne sahiptir.

Osmiyum metalinin işlenmesi oldukça zordur. Ancak toz ve sünger haldeki metal yavaşça osmiyum tetroksiti oluşturur. OsO4 çok toksiktir ve 130 °C'de kaynar. Havadaki 10−7 g/m³ kadar düşük OsO4 bile akciğerde, deri ve gözde ciddi hasarlara yol açabilir.

Osmiyum ilk olarak 1803'te Londra'da Smithson Tennant tarafından, Platin’in kral suyu (HCl ve HNO3karışımı) ile çözülmesi sırasında arta kalan artık çözeltide saptanmıştır. Bu metal genellikle iridyum ve osmiyumun doğal alaşımı olan iridiosmiyumda ve Ural dağları ile Güney ve Kuzey Amerika’daki platin içeren dere kumlarında bulunmaktadır. Aynı zamanda Ontorio, Kanada’daki Sudbury yatağında nikel içeren cevherde diğer platin grubu metallerle birlikte bulunmaktadır. Bu cevherlerdeki platin metallerinin miktarı küçüktür ancak çok yüksek hacimlerdeki nikel cevheri bu grup metallerin ticari olarak kazanımını mümkün kılıyor. %99 saflıktaki osmiyum tozunun fiyatı 100 USD/g'dır.


Osmiyumun bulunduğu yerler

Platin grubu metaller (platin, paladyum, iridyum, osmiyum, rutenyum, rodyum) genelde birincil olarak magmatizmanın değişik evrelerinde bulunurlar. İkincil olarak ise, plaser yataklarda gözlenirler.

Dünyada bilinen Platin Grubu metal kaynakları, başlıca (Bushveld) Güney Afrika Cumhuriyeti, (Ural) Rusya, ve (Sudbury) Kanada'da toplanmıştır. Dünya platin grubu metal üretiminin %98’i bu ülkelerin elinde olup, geri kalan %2’si başta A.B.D. ve Kanada olmak üzere diğer ülkelere dağılmıştır.

Türkiye'de bilinen bir PGM rezervi olmadığı iddia edilse de son verilere göre Bulgaristan'ın 2.500 tonluk ikinciliğine rağmen, Türkiye'de 127.000 ton osmiyum olduğu değerlendirilmektedir.


Temel özellikleri

Osmiyumun görünüşü: Gümüşi

Atom numarası: 76
Element serisi: Geçiş metalleri
Grup, periyot, blok: 8, 6, d
Atom ağırlığı: 190,23 g/mol
Elektron dizilimi: [Xe] 4f14 5d6 6s2
Enerji seviyesi başına Elektronlar: 2, 8, 18, 32, 14, 2
CAS kayıt numarası: {{{CAS_kayıt_numarası}}}


Osmiyumun Fiziksel Özellikleri

Maddenin hâli: katı
Yoğunluk: 22,59 g/cm³
Sıvı hâldeki yoğunluğu: 20 g/cm³
Ergime noktası: 3306 °K  -  3033 °C
Kaynama noktası: 5285 °K  -  5012 °C
Ergime ısısı: 57,85 kJ/mol
Buharlaşma ısısı: 738 kJ/mol
Isı kapasitesi: 24.7 J/(mol·K)


Osmiyumun Atom özellikleri

Kristal yapısı: Hacim merkezli hegzagonal
Yükseltgenme: seviyeleri
Elektronegatifliği: 2,2 Pauling ölçeği
İyonlaşma enerjisi: 1. 840 kJ/mol
Atom yarıçapı: 135 pm
Atom yarıçapı (hes.): pm
Kovalent yarıçapı: 144±4 pm
Van der Waals yarıçapı: pm


Diğer özellikleri

Elektrik direnci: 81,2 nΩ·m (20°C'de)
Isıl iletkenlik: 87,6 W/(m·K)
Isıl genleşme: 5,1 µm/(m·K) (25°C'de)
Ses hızı: 4940 m/s (20 °C'de)
Mohs sertliği: 7,0
Vickers sertliği: MPa
Brinell sertliği: 3920 MPa