ispermeçet balinası

İspermeçet balinasının ortalama bir insan ile boyut karşılaştırması

İspermeçet balinası (Physeter macrocephalus; İngilizce: Sperm whale), Physeteridae familyasından tüm okyanuslarda yaygın olan balina türü. Yetişkin erkekler yazın kutup sularına göç eder. Akdeniz'de görülen en yaygın balina türüdür. Türkiye'de görülmüş 4 balina türünden biridir.


İspermeçet Balinasının Bilimsel Sınıflandırması

Âlem: Animalia (Hayvanlar)
Şube: Chordata (Kordalılar)
Sınıf: Mammalia (Memeliler)
Takım: Cetacea (Balinalar)
Alt takım: Odontoceti (Dişli balinalar)
Familya: Physeteridae (İspermeçet balinasıgiller)
Cins: Physeter
Linnaeus, 1758
Tür: P. macrocephalus

Binominal adı: Physeter macrocephalus
Linnaeus, 1758

Diğer adları: Sperm Balinası, Kaşalot, Amber balığı

Deniz memelileri arasında olağan dışı olan ispermeçet balinasının hava deliği kafanın sol tarafına çok eğimlidir.

Yaşam şekli

Genellikle 10-30 bireylik gruplar halinde bulunur. Bir erkeğin çevresinde birçok dişi ve gençler, oldukça uzakta da erişkin erkekler bulunur. 1200 metre derinliğe dalıp, bir saat su altında kalabilirler. Nefes almak için 10 dakika kadar su yüzeyinde kalır. Kaşalotların nefes alma işlemi sırasında püskürttüğü hava, ileriye doğru 45º'lik bir eğimle karakteristik bir görünüm kazanır. Ortalama ömrü 60 yıldır.

Dişiler her zaman tropik ve subtropik denizlerde kalır, erkekler ise yazın soğuk denizlere göç eder.

İspermeçet balinası dağılım haritası

Beslenme

Genellikle sadece büyük mürekkep balıklarını (boyu 2 metreyi bulanları tercih eder) yerler. Başka balıkları ve fok gibi diğer deniz memelilerini de yerler. Denizin altında hareketsiz yatarken geçen mürekkep balığı sürüsünü ağzını aniden açıp emerek avlar. Mürekkep balıklarının sindirilemeyen kesimleri, sindirim borusunda toplanır ve sonra da ağız ya da anüs yoluyla atılır. Bunlar koku sanayinde kullanılan gri amberi oluşturur.

Üreme

Kuzey yarıkürede Haziran ayında çiftleşirler. Gebelikleri 14-15 ay sürer. Dişiler 3-6 yılda bir ürerler. Nadiren ikiz, çoğunlukla tek yavru dünyaya getirirler. Doğumda 4 m boyunda ve yaklaşık 1 ton olan yavru, iki yıl kadar süt emer. Eşeysel olgunluğa 10 yaşlarında ulaşırlar.

Korunma durumu

Uzun yıllar eti ve yağı nedeniyle geniş çapta avlandıktan sonra 1979 sonrasında yasaklamaya dahil alınan önlemlerle tükenmenin eşiğinden dönmüştür. Birçok ülkede ticari amaçla avlanması yasaklanmıştır. Ancak bazı ülkerde hala belirli şartlar altında balina avcılığı yapılmaktadır. İspermeçet balinasının eti hayvan yemi olarak, yağı da sanayi ürünlerinde, hatta el ve vücut kremlerinde kullanılır.

İspermeçet balinası iskeleti

İspermeçet balinası dişi

İspermeçet balinasında alt çene uzun ve dardır. Dişler üst çene boyunca soketlere oturur.

İspermeçet balinasının beyni dünyadaki en büyük beyindir ve bir insanın beyninden 5 kat daha ağırdır.

İspermeçet balinası fetüsünün arteriyel sistemi

İspermeçet balinasının kafasının anatomisi. Çenenin üzerindeki organlar ses üretimine ayrılmıştır.

19. yüzyılda ispermeçet balinaları tehlikeli bir yöntem olan kayık ve elle atılan zıpkınlarla avlanırdı.

 Scrimshaw, ispermeçet balinalarının dişlerine çizim sanatıdır. Balina avcıları avlar arasında zaman geçirmenin bir yoluydu.