tulyum

tulyum hakkında bilgi nedir tdk sözlük anlamı ne?

isim, kimya, (tu'lyum), Fransızca thulium

Atom numarası 69, atom ağırlığı 168,9, yoğunluğu 9,3 olan, yaklaşık 1500 °C'de eriyen nadir bir element (tulyumun simgesi Tm).

Tulyum (Kimya Terimleri Sözlüğü (II) - 2007)

İngilizce: thulium, Fransızca: hulium, Almanca: Thulium

Simgesi Tm, atom numarası 69, atom kütlesi 168,934 g, III B Lantanit grubu elementi, e.n. 1545 °C, bileşiklerinde yükseltgenme basamağı 3 olan, havada kararlı, oda sıcaklığında halojenler ile birleşen, magnetik seramik malzeme yapımında kullanılan bir nadir toprak metali.

Tulyum (Tm)

H Periyodik tablo He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba   Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra   Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og     La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu   Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr

Tulyum (tulyumun kısaltması Tm), atom numarası 69, atom ağırlığı 168,9, yoğunluğu 9,3 olan, yaklaşık 1500 °C'de eriyen nadir element.

Tulyum elementi gümüş, altın ya da kadmiyum gibi nadir görülen, en az bulunan elementlerden biridir.

Parlak, gümüşi bir renktedir. Nemden korunmalıdır. Element gümüşi gri, ve bir bıçak ile kesilecek kadar yumuşaktır. Nadir toprak metal, monazit gibi minerallerinde bulunur.

Metalik tulyum, tulyum oksidin metalik lantanla ya da susuz tulyum florürünün metalik kalsiyumla indirgenmesiyle elde edilir. Saf haldeki tulyum metali gümüş parlaklığında ve havaya oldukça dayanıklıdır. Tulyumun atom kütleleri 161-176 arasında değişen 16 izotopu bilinmektedir. Doğal tulyum kararlı Tm-169 izotopundan oluşur. Tulyumun pahalı bir metal olması onun uygulama alanlarını sınırlandırır. Bununla birlikte bir nükleer reaktörde nötronlarla bombardıman edilen doğal tulyum taşınabilir X ışını cihazlarında radyasyon kaynağı olarak kullanılır. Tm-171 izotopu ise bir enerji kaynağı olarak kullanılma potansiyeline sahiptir. Doğal tulyum, mikrodalga cihazlarının yapımında kullanılan seramikten yapılmış manyetik maddeler olarak ferritlerin yapımında kullanılır. Tulyum da öteki lantanitler gibi zehirlenmelere yol açan bir maddedir. Bundan ötürü kullanımında çok dikkatli olunması gerekir.

Kimyasal reaksiyonları

Tulyum havayla temasında yavaş yavaş kararır ve 150 °C de tulyum (III) oksit oluşturmak için reaksiyona girer:

4 Tm + 3 O₂ → 2 Tm₂O₃

Tulyum oldukça elektropozitif ve tulyum hidroksit oluşturmak için sıcak su ile hızlı bir şekilde, soğuk su ile yavaş bir şekilde reaksiyona girer ve:

2 Tm (katı) + 6 H₂O (sıvı) → 2 Tm(OH)₃ (aq) + 3 H₂ (gas)

Tulyum bütün halojenler ile reaksiyona girer. Reaksiyon, oda sıcaklığında yavaştır ama 200 °C nin üstünde hızlıdır:

2 Tm (katı) + 3 F₂ (gas) → 2 TmF₃ (katı) [beyaz]

2 Tm (katı) + 3 Cl₂ (gas) → 2 TmCl₃ (katı) [sarı]

2 Tm (katı) + 3 Br₂ (gas) → 2 TmBr₃ (katı) [beyaz]

2 Tm (katı) + 3 I₂ (gas) → 2 TmI₃ (katı) [sarı]

Temel özellikleri

Tulyumun görünüşü: gümüşi gri

Atom numarası: 69

Element serisi: Lantanitler

Grup, periyot, blok: -, 6, f

Atom ağırlığı: 168.93421 g/mol

Elektron dizilimi: [Xe] 4f¹³ 6s²

Enerji seviyesi başına Elektronlar: 2, 8, 18, 31, 8, 2

CAS kayıt numarası: 7440-30-4

Fiziksel Özellikleri

Maddenin hâli: katı

Yoğunluk: 9.32 g/cm³

Sıvı hâldeki yoğunluğu: 8.56 g/cm³

Ergime noktası: 1818 °K  -  1545 °C

Kaynama noktası: 2223 °K  -  1950 °C

Ergime ısısı: 16.84 kJ/mol

Buharlaşma ısısı: 247 kJ/mol

Isı kapasitesi: 27.03 J/(mol·K)

Atom özellikleri

Kristal yapısı: Heksagonal

Yükseltgenme seviyeleri: 2, 3, 4

Elektronegatifliği: 1.25 Pauling ölçeği

İyonlaşma enerjisi: 596.7 kJ/mol

Atom yarıçapı: 176 pm

Atom yarıçapı (hes.): pm

Kovalent yarıçapı: 190±10 pm

Van der Waals yarıçapı: pm

Diğer özellikleri

Elektrik direnci: 676 n nΩ·m (20°C'de)

Isıl iletkenlik: 16.9 W/(m·K)

Isıl genleşme: 13.3 µm/(m·K) (25°C'de)

Ses hızı: m/s ('de)

Mohs sertliği: 

Vickers sertliği: 520 MPa

Brinell sertliği: 471 MPa